Τι θεωρείται ως απρόβλεπτη μεταβολή των συνθηκών;
Κατά την έννοια του άρθρου 388 ΑΚ, σε πλαίσια αμφοτεροβαρούς σύμβασης, δηλαδή σύμβασης με προβλεπόμενα δικαιώματα και υποχρεώσεις για αμφότερες τις αντισυμβαλλόμενες πλευρές, δύναται μία εξ’ αυτών να αξιώσει δικαστικά την αναγωγή, προσαρμογή δηλαδή, της οφειλόμενης παροχής από πλευράς της, στο μέτρο που αρμόζει ή και τη λύση ολόκληρης της σύμβασης, εφόσον η σύμβαση δεν έχει ακόμη εκτελεσθεί, κάτω από τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) η επέλευσης της μεταβολής των περιστατικών στα οποία κυρίως, ενόψει της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών, στα οποία τα μέρη στήριξαν την σύναψη της αμφοτεροβαρούς σύμβασης,
β) η εν λόγω μεταβολή να είναι μεταγενέστερη από την κατάρτιση της σύμβασης και να οφείλεται σε λόγους που ήταν έκτακτοι και απρόβλεπτοι και
γ), από τη μεταβολή αυτή η παροχή του οφειλέτη, ενόψει και της αντιπαροχής, να καθίσταται υπέρμετρα επαχθής.
Ως λόγοι έκτακτοι και απρόβλεπτοι δύνανται να οριστούν εκείνα τα περιστατικά, τα οποία δεν επέρχονται κατά την συνηθισμένη πορεία των πραγμάτων, αλλά προκαλούνται από ασυνήθιστα γεγονότα, φυσικά, πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά κ.λπ.
Εάν δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 388 ΑΚ, όπως και εκείνη της απρόοπτης και ανυπαίτιας μεταβολής των συνθηκών, είναι επιτρεπτή η εφαρμογή του άρθρου 288 ΑΚ, εφόσον συντρέχουν και οι λοιπές προϋποθέσεις εφαρμογής του (ΑΠ 207/2017, ΑΠ 763/2016).
Με τη διάταξη του άρθρου 288 ΑΚ, που ορίζει ότι ο οφειλέτης έχει υποχρέωση να εκπληρώσει την παροχή όπως απαιτεί η καλή πίστη, αφού ληφθούν υπόψη και τα συναλλακτικά ήθη, θεσπίζεται υπέρ του οφειλέτη κανόνας αναγκαστικού δικαίου, δηλαδή διάταξη μη δυνάμενη να υπερκεραστεί με αντίθετη συμφωνία μεταξύ των μερών, με τον οποίο προσδιορίζεται ο τρόπος εκπλήρωσης της παροχής κατά συνέπεια δε και το μέγεθος αυτής, όπως απαιτεί η καλή πίστη, δηλαδή η επιβαλλόμενη σε χρηστό και εχέφρονα άνθρωπο, ευθύνη στις συναλλαγές, σύμφωνα και με τα συναλλακτικά ήθη. Παρέχει δε η διάταξη του άρθρου 288 ΑΚ στο δικαστή τη δυνατότητα, όταν λόγω συνδρομής ειδικών συνθηκών η εμμονή στην εκπλήρωση της παροχής είναι αντίθετη προς την ευθύτητα και εντιμότητα, που επιβάλλονται στις συναλλαγές, να την επεκτείνει ή περιορίσει, με βάση αντικειμενικά κριτήρια κατά τις αντιλήψεις που κρατούν στις συναλλαγές, στο επίπεδο εκείνο το οποίο ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της συναλλακτικής καλής πίστης (ΑΠ 800/2020, ΑΠ 339/2020 -ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Δύναται να θεωρηθεί η πανδημία του covid – 19 ως απρόοπτη μεταβολή των συνθηκών με αποτέλεσμα νομίμως να καταγγελθεί σύμβαση;
Σύμφωνα δε με τα διαλαμβανόμενα στην υπ’ αριθμ. 39/2022 απόφαση του Ειρηνοδικείου Αχαρνών (Ειδικές Διαδικασίες – Μικροδιαφορές) ανάμεσα στον ενάγοντα – μελλόνυμφο και στην εναγόμενη – εταιρία διοργάνωσης γαμήλιων δεξιώσεων είχε συνομολογηθεί η από 22.8.2019 σύμβαση ανάθεσης διοργάνωσης γαμήλιας δεξίωσης, η οποία αφορούσε τη διεξαγωγή της γαμήλιας δεξίωσης του ενάγοντος σε κτήμα εκμετάλλευσης της εναγόμενης, προγραμματισμένη να λάβει χώρα την 4.7.2020, ενώ κατά την υπογραφή της εν λόγω σύμβασης γαμήλιας δεξίωσης ο ενάγων είχε προκαταβάλει ποσοστό ύψους 30% της συμφωνηθείσας αμοιβής της εναγόμενης. Ωστόσο και δεδομένης της επέλευσης της πανδημίας του covid – 19 και της επιβολής του 1ου γενικού απαγορευτικού (lockdown) στη χώρα από το μήνα Μάρτιο 2020 έως και το μήνα Μάιο 2020, αναλογιζόμενος ο ενάγων, ότι η συμμετοχή των καλεσμένων του στη γαμήλια δεξίωση διαρκούσης της πανδημίας του covid – 19 δύναται να προκαλέσει την εξάπλωση του ιού covid – 19 σε αυτούς, ενημέρωσε τηλεφωνικά την εναγόμενη για την αδυναμία τέλεσης του γάμου και της κατόπιν αυτού γαμήλιας δεξίωσης την 4.7.2020. Περαιτέρω και εξαιτίας της αδυναμίας των διαδίκων να καταλήξουν σε συμφωνία για τη διαχείριση της εν λόγω κατάστασης, ο ενάγων προέβη στην καταγγελία της από 22.8.2019 σύμβασης ανάθεσης διοργάνωσης γαμήλιας δεξίωσης και επικαλούμενος τη διάταξη του άρθρου 388 ΑΚ περί απρόοπτης μεταβολής των συνθηκών και επικουρικώς τα άρθρα 200 και 288 ΑΚ περί της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών, βάσει των οποίων πρέπει να εκπληρώνονται οι παροχές και αξίωσε εξαιτίας της λύσης της σύβασης, να υποχρεωθεί η εναγόμενη να του επιστρέψει το προκαταβληθέν ποσό βάσει των διατάξεων του αδικαιολόγητου πλουτισμού, καθότι πλούτισε αδικαιολόγητα εις βάρος της περιουσίας του.
Επισημαίνεται, ότι το δικαστήριο απέρριψε τον ισχυρισμό της εναγόμενης εταιρίας διοργάνωσης γάμων, ότι ο ενάγων αντισυμβατικά προέβη στην καταγγελία της σύμβασης διοργάνωσης γαμήλιας δεξίωσης λόγω αδυναμίας εφαρμογής της διάταξη του άρθρου 388 ΑΚ, καθότι ουδεμία ανατροπή του δικαιοπρακτικού θεμελίου υπήρξε, αφού την 4.7.2020 οι γαμήλιες δεξιώσεις διεξάγονταν κανονικά με την τήρηση μέτρων προστασίας κατά του ιού covid – 19.
Το Ειρηνοδικείο Αχαρνών έκρινε, ότι συντρέχει το σύνολο των προϋποθέσεων εφαρμογής της διάταξης του άρθρου 388 ΑΚ, ήτοι η απρόοπτη και έκτακτη μεταβολή των περιστατικών, στα οποία, ενόψει της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών, τα μέρη στήριξαν την σύναψη της σύμβασης, μεταβολή η οποία κατέστησε την παροχή του ενάγοντος – μελλονύμφου υπέρμετρα επαχθή, θεωρώντας εύλογο τον φόβο του μελλονύμφου ενάγοντος για το υπαρκτό ενδεχόμενο, από ευτυχή οικογενειακή και κοινωνική εκδήλωση, να εξελιχθεί ο γάμος του και η γαμήλια δεξίωση εξαιτίας της διασποράς του ιού covid – 19 σε «υγειονομική βόμβα», με τις γνωστές απειλητικές επιπτώσεις στην ζωή και την υγεία κυρίως των ηλικιωμένων.
Το δικαστήριο συνυπολόγισε και το γεγονός, ότι ο ενάγων δεν θα είχε προχωρήσει στη σύναψη της από 22.8.2019 σύμβασης ανάθεσης διοργάνωσης γαμήλιας δεξίωσης είτε καθόλου, είτε με τους ίδιους όρους, εάν γνώριζε ήδη από το χρόνο πριν την υπογραφή της, σχετικά με το ξέσπασμα της πανδημίας του ιού covid – 19 και τις υγειονομικές συνθήκες υπό τις οποίες θα πραγματοποιείτο η γαμήλια δεξίωση.
Πρόκειται για δικαστική απόφαση, στην οποία εναργώς αποτυπώνεται μια από τις τυπικές περιπτώσεις εφαρμογής του άρθρου 388 ΑΚ για την απρόοπτη και έκτακτη μεταβολή των συνθηκών σχετικά με σύμβαση, συνομολογηθείσα πριν την επέλευση της πανδημίας του ιού covid – 19 και την επιβολή του 1ου γενικού απαγορευτικού στην κίνηση των πολιτών (lockdown), ήτοι κατά το χρονικό διάστημα πριν την 23.7.2020.